WŁADCZYNIE 1300

Irena Paleologina

Urodziła się około 1315 r. jako nieślubna córka cesarza bizantyńskiego Andronika III. W 1335 r. poślubiła cesarza Trapezuntu Bazylego. Wkrórtce po weselu mąż wziął sobie za kochankę (popełniając bigamię) Irenę z Trapezuntu i w 1339 r. rozwiódł się z Ireną Paleologiną za zgodą lokalnego duchowieństwa. Po stronie córki Andronika opowiedział się patriarcha Konstantynopola Jan XIV. Prawdopodobnie nadal była znaczącą postacią w państwie. Cesarz poślubił potem Irenę z Trapezuntu. Bazyli zmarł 06.IV.1340 r. prawdopodobnie otruty przez Irenę Paleologinę. Tego samego dnia Irena Paleologina została samodzielnie panującą cesarzową Trapezuntu. Jej pozycja była słaba z powodu sposobu, w jakim przejęła władzę, i pochodzenia - nie była członkinią panującej dynastii Wielkich Komnenów. Aby zabezpieczyć swą pozycję wysłała Irenę z Trapezuntu i jej synów Jana i Aleksego na dwór swego ojca.

Irena zaapelowała do ojca, by ten znalazł jej męża spośród bizantyńskich notabli, który pomógł by jej rządzić cesarstwem Trapezuntu i odpierać ataki wrogów. Andronik III zmarł 15.VI.1341 r. nie zdążywszy odpowiedzieć córce. Nie miałoby to jednak większego znaczenia, gdyż cesarzowa zakochała się w Wielkim Domestikosie. Okazywała mu swe względy tak lubieżne, że doprowadziło to do podziałów na jej dworze.

Wojna domowa rozpoczęła się wkrótce po objęciu władzy przez Irenę. Brały w niej udział trzy wrogie sobie partie. Po stronie Ireny stała rodzina Amytzantarantsów wraz z bizantyńskimi najemnikami przysłanymi przez Andronika III. Drugą frakcją dowodził pan Tzanich, kierujący scholarioi i częścią straży cesarskiej wiernej pamięci cesarza Bazylego. Trzecią stroną w tej wojnie był wielki książę Jan Eunuch z Limnii. Zbuntowani szlachcice mieli swój obóz w monasterze świętego Eugeniusza. Jan Eunuch sprzymierzył się z Ireną i pomógł jej rozprawić się z buntownikami. Pokonali ich w VII.1340 r. po zbombardowaniu i zniszczeniu klasztoru.

W tym samym czasie sprawy obrały jeszcze gorszy obrót, gdyż cesarstwo zostało zaatakowane przez Turkmenów, którzy maszerowali w kierunku stolicy. Za pierwszym razem ich atak został odparty, ale za drugim pokonali zdemoralizowaną armię Ireny i spalili dużą część Trapezuntu. Rozmiary katastrofy powiększył jeszcze wybuch epidemii, której źródłem były rozkładające się ciała zabitych ludzi i koni. Przyrodni brat Ireny, cesarz Bizancjum Jan V Paleolog, wybrał jej męża w osobie Michała Wielkiego Komnena. Ten jednak przybył do Trapezuntu dopiero w VIII.1341 r., kiedy to Irena utraciła już władzę.

Arystokraci, którzy uszli z masakry w klasztorze świętego Eugeniusza, uznali, że rządy Ireny są tak nieudolne, iż postanowili znaleźć prawowitą cesarzową w osobie Anny Anachoutlou Wielkiej Komneny, córki cesarza Trapezuntu Aleksego II. Przekonali ją do zrzucenia habitu mniszki i obwołali panującą cesarzową w Lazica. Irena, usłyszawszy o buncie, kazała stracić wszystkich szlachciców i więźniów ocalałych z masakry w klasztorze świętego Eugeniusza. Ten czyn nie przyniósł jej żadnych korzyści. Anna 17.VII.1341 r. stanęła pod murami Trapezuntu i została przyjęta bez żadnego oporu, a Irena została szybko zdetronizowana. Byłą cesarzową wysłano później do Konstantynopola. Jej dalsze losy są nieznane.