Elżbieta Luksemburska
Urodziła się 28.II.1409 r. w Koszycach jako jedyne dziecko króla Węgier, Czech i Niemiec (później cesarza) Zygmunta Luksemburskiego i Barbary Cylejskiej. 07.X.1411 r. w Bratysławie odbyły się jej zaręczyny z księciem Albrechtem Habsburgiem. Młodzi pobrali się w tym samym mieście 28.IX.1421 r. Elżbieta wniosła w posagu 100 000 dukatów. Mąż Elżbiety był synem księcia Austrii Albrechta IV i Joanny, córki księcia Bawarii-Straubing Albrechta I. Dziećmi Elżbiety i Albrechta byli: Anna, Jerzy, Elżbieta Rakuszanka (przyszła królowa Polski) i Władysław (przyszły król Czech i Węgier). W 1437 r. Elżbieta została księżną Luksemburga. 01.I.1438 r. oboje zostali koronowani na króla i królową Węgier. 18.III.1438 r. Albrecht został wybrany na króla rzymskiego. W kwietniu tego roku przyjął poselstwo stanów czeskich, które przedłożyło mu swoje warunki. Albrecht zaakceptował większość z nich. Miał w Czechach przeciwników, którzy opowiadali się za tym, by nowym władcą tego kraju został król Polski Władysław III Warneńczyk lub jego brat Kazimierz Jagiellończyk. 06.V.1438 r. sejm ziemski postanowił, iż nowym królem Czech zostanie Albrecht. 15.VI.1438 r. przybył on do Pragi bez żony, która rządziła w tym czasie Węgrami. Dwa tygodnie później koronowano go na króla Czech. Potem udanie walczył z polskimi interwencjami. W 1439 r. zawarł rozejm z Polską i powrócił do Węgier, by walczyć z Turkami. Zmarł nagle 27.X.1439 r.
Władzę na Węgrzech objęła Elżbieta, która, jako córka Zygmunta Luksemburskiego, uważała siebie za prawowitą dziedziczkę tego kraju. Panowie węgierscy uważali natomiast, że tron jest elekcyjny i woleli, by zasiadł na nim król Polski. Elżbieta była w owym czasie brzemienna i była pewna, że dziecko jest płci męskiej. Zabrała się za tworzenie własnego stronnictwa. Poparli ją jej krewniacy z rodu hrabiów Cilli, miasta węgierskie, możnowładcze rody Szécsich i Garaiów oraz książęca serbska dynastia Brankoviczów. Królowa powołała swoich popleczników na najważniejsze urzędy w kraju. Arcybiskupem ostrzyhomskim (który dokonywał koronacji) został Dionizy Szécsi, kasztelanem Wyszehradu (gdzie przechowywano insygnia) został Władysław Garai.
Do początku 1440 r. władczyni przebywała w Budzie, a jej zarządzenia były powszechnie respektowane. 01.I.1440 r. sejm węgierski zadecydował, że nowym władcą Węgier zostanie król Polski Władysław III Warneńczyk, który miałby poślubić wdowę po Albrechcie. Posłowie węgierscy wyruszyli do Krakowa, gdzie zaproponowano mu koronę św. Stefana. Elżbieta pozornie pogodziła się z decyzją sejmu. Wkrótce jednak wyjechała z Budy do Wyszehradu, gdzie przy pomocy zaufanych dworzan wykradła insygnia koronacyjne. Następnie ruszyła dalej na północ, w kierunku Preszburga. Po drodze, 22.II.1440 r. w mieście Győr, urodziła syna Władysława. Tymczasem 08.III.1440 r. w Krakowie uroczyście ogłoszono zgodę króla polskiego na objęcie korony węgierskiej. W tej sytuacji Elżbieta postanowiła nie wpuścić Władysława na Węgry. Do wierności królowej wezwano miasta przygraniczne, a 15.V.1440 r. syn Elżbiety został koronowany z pełnym obowiązującym ceremoniałem. Przysięgę koronacyjną w jego imieniu złożyła Elżbieta.
Władysław III wyruszył na Węgry dopiero w połowie kwietnia. Do Budy dotarł 22.V.1440 r. Sejm węgierski uznał koronację Władysława Pogrobowca za nieważną i złożył przysięgę na wierność królowi Polski, który 17.VII.1440 r. został koronowany kopią korony św. Stefana przez arcybiskupa Szécsiego, który wcześniej koronował Pogrobowca. Wkrótce zresztą arcybiskup ponownie opowiedział się po stronie Habsburga. Na Węgrzech rozpoczęła się wojna domowa. Elżbieta uzyskała silne poparcie miast na północy Węgier. Pozyskała też husyckiego najemnika Jana Jiskrę z Brandysu. Na południu kraju stronnicy Elżbiety zbierali wojska w celu ataku na Budę. W XII.1440 r. zostali oni jednak pokonani przez ściągnięte znad granicy tureckiej wojska Hunyadiego i Mikołaja Ujlakiego. W ciągu kilku następnych miesięcy, dzięki dyplomatycznym działaniom Mikołaja Lasockiego i Grzegorza z Sanoka pozyskano południe Węgier dla sprawy jagiellońskiej.
Po otrzymaniu posiłków z Polski Władysław wyruszył w 1441 r. do południowych i zachodnich Węgier całkowicie pacyfikując tą część kraju. W kwietniu zawarto ugodę z hrabiami Cilli, który przeszli do obozu Władysława. Jednocześnie Jan Hunyadi spacyfikował Siedmiogród. W VI.1441 r. Elżbieta udała się do Austrii, do krewniaka swojego męża, cesarza Fryderyka III. Pożyczyła odeń pieniądze na dalsze finansowanie wojny oraz powierzyła jego opiece swoje dzieci. Tymczasem koszty wojny domowej obciążały skarb Władysława. W 1442 r. szlachta polska coraz głośniej domagała się zawarcia ugody na Węgrzech. Również strona przeciwna była wyczerpana dwuletnią wojną. Dzięki mediacji legata papieskiego, kardynała Cesariniego rozpoczęto rokowania w Győr.
Ugodę podpisano 14.XII.1442 r. Doszło wówczas do osobistego spotkania króla Władysława z Elżbietą. Polski monarcha ofiarował królowej czarną szubę, przetykaną złotem i podbitą sobolami o wartości 260 florenów. Królowa w odpowiedzi podarowała Władysławowi kilka wierzchowców. Król zaprosił też Elżbietę na odpust do Budy po czym wyjechał 15.XII.1442 r. Przy Elżbiecie pozostał Mikołaj Lasocki. Dwa dni po wyjeździe Władysława Elżbieta zachorowała. Zmarła trzeciego dnia choroby 19.XII.1442 r. Kardynał Piccolomini pisał, że przyczyną jej śmierci była biegunka i zadawniona choroba kobieca. Podobną przyczynę podaje Jan Długosz. Z kolei kroniki austriackie mówią o otruciu Elżbiety za pomocą szuby sobolowej darowanej przez Władysława.
Źródło:
Wikipedia