WŁADCZYNIE 1300

Elżbieta I Przemyślidka

Urodziła się 20.I.1292 r. jako młodsza córka króla Czech i Polski Wacława II oraz Guty von Habsburg. Wychowywała się w klasztorze świętego Jerzego na Hradczanach. Wacław II zmarł 21.VI.1305 r. Następnym władcą Czech i Polski został Wacław III, brat Elżbiety. Jego rządy nie trwały długo, ponieważ młody król odszedł z tego świata już 04.VI.1306 r. w wyniku skrytobójczego zamachu. Kolejnym królem Czech i Polski został Rudolf III Habsburg, syn króla rzymskiego Albrechta I Habsburga. 16.X.1306 r. w Pradzę pojął Ryksę Elżbietę (macochę Elżbiety) za żonę, aby wzmocnić swoją pozycję. Jemu także nie było dane długo panować. Zmarł 03.VII.1307 r. na czerwonkę nie zdoławszy uporać się z wewnętrzną opozycją. Po jego śmierci wybuchła w Czechach wojna domowa między Henrykiem Karynckim, szwagrem Elżbiety, a Fryderykiem Habsburgiem, bratem Rudolfa III Habsburga. 

15.VIII.1307 r., na mocy de jure uxoris, szlachta czeska wybrała Henryka na króla Czech. Był on mężem Anny I Przemyślidki, starszej siostry Elżbiety. W imieniu żony zgłosił on także pretensje do tronu polskiego. Przez cały okres rządów używał tytułu króla Czech i Polski. 15.VIII.1307 r. Anna i Henryk zostali koronowani na królową i króla Czech. Jego restrykcyjna polityka fiskalna spowodowała bunt, na czele którego stanęli opaci cysterscy z klasztorów w Zbrasławiu i Sedlecu. Przeciwko niemu opowiedzieli się królowa Ryksa Elżbieta, jej faworyt Henryk z Lipy i sama Elżbieta Przemyślidka. Wcześniej para królewska pragnęła wydać ją za mąż za szlachcica Ottona z Bergova. Elżbieta nie wyraziła zgody na to i musiała opuścić dwór. Zamieszkała w Pradze pod strażą. Potem uciekła do Nymburka. Pod koniec VI.1310 r. brała udział w obradach Sejmu w Pradze. Zdecydowano, że nowym królem Czech zostanie przedstawiciel dynastii luksemburskiej. 

Posłowie czescy udali się do króla niemieckiego Henryka VII Luksemburskiego i zaoferowali koronę czeską i rękę Elżbiety jego synowi, Janowi I Luksemburskiemu. Umowa została wkrótce zawarta. Elżbieta wyjechała z Pragi 14.VIII.1310 r. 31.VIII.1310 r. Jan dostał Czechy w lenno od ojca. 01.IX.1310 r. w Spirze Elżbieta została żoną Jana. 07.II.1311 r. zostali koronowani w Pradze na króla i królową Czech. Używali także tytułów króla i królowej Polski. Jan został królem de jure uxoris (na mocy praw żony). Z tego związku pochodzili: Małgorzata, Bona, Karol IV (przyszły król Czech i cesarz niemiecki), Ottokar, Jan Henryk oraz bliźniaczki Anna i Elżbieta. Małżeństwo to nie było jednak szczęśliwe z powodu odmiennych charakterów oraz niezbyt dojrzałego zachowania Jana. Elżbieta mieszkała głównie w Melniku. Jego rządy spotkały się z oporem ze strony czeskich możnowładców, których wsparła Ryksa Elżbieta. Jedną z przyczyn była obraza królowej, że Jan zdecydował się wywyższyć jej pasierbicę. Obie królowe nie lubiły się i rywalizowały o pozycję w państwie. Ryksa Elżbieta przewyższała swą rywalkę pod względem zdolności, doświadczenia politycznego i urody. Na czele opozycji stanął najwyższy marszałek, Morawianin Henryk z Lipy. Wkrótce stał się on bliskim współpracownikiem starszej monarchini. Potem wywiązał się z tego romans. W 1315 r. Jan Luksemburski pozbawił Henryka wszystkich urzędów i uwięził go. Wpływy Ryksy Elżbiety w Czechach były tak silne, że, nie chcąc ryzykować wojny domowej, uwolnił go już w IV.1316 r. Mimo przyjaznych gestów władcy czeskiego Ryksa prowadziła własną politykę. W 1317 r. wydała swą córkę Agnieszkę za mąż za księcia jaworskiego Henryka. Ten wprowadził swoje wojska do Grodźca Królowej w celu zapewnienia bezpieczeństwa teściowej. To działanie miało na celu uniemożliwienie Elżbiecie Przemyślidce skłócenie między sobą panów czeskich stojących dotychczas w opozycji wobec dworu królewskiego. 

W 1318 r., wskutek zabiegów króla rzymskiego Ludwika Bawarskiego, podpisano ugodę w Domazlicach. Na mocy jej postanowień Henryk z Lipy wracał do łask. Odzyskał urząd najwyższego marszałka, a w 1321 r. mianowano go morawskim hetmanem ziemskim. Ryksa sprzedała Janowi Luksemburskiemu swoje dobra na wschodzie Czech i w 1320 r. osiedliła się z kochankiem w Nowym Brnie. Od tej pory jej stosunki z Janem Luksemburskim były poprawne. Prawdopodobnie darzył on Piastównę sympatią i szacunkiem, co potwierdza choćby zatwierdzenia i rozszerzenia nadań Ryksy wobec klasztoru cysterek na Morawach. Król oddalił także w 1319 r. z dworu praskiego Elżbietę Przemyślidkę, którą oskarżył o to, że chce przejąć władzę dla siebie lub swego trzyletniego syna. Rzeczywiście była ona przeciwna pokojowi z 1318 r. W 1322 r. Elżbieta uciekła przed mężem do Bawarii. Mieszkała tam przez 3 lata. Potem małżonkowie pogodzili się i wrócili do Czech. Elżbieta brała udział w latach 1327-1329 w zhołdowaniu księstw śląskich na rzecz Czech. Zmarła 28.IX.1330 r. na zamku Wyszehrad w Pradze.