SZEFOWE RZĄDÓW W LATACH 2295-1935
KOBIETY U WŁADZY

Elizabeth Kaahumanu I 

Urodziła się w Hana  na wyspie Maui. Była córką Keeaumoku i jego żony Namahany. Jej ojciec był zaufanym przyjacielem i doradcą króla Kamehymehy I Wielkiego, który walczył wraz z nim o zjednoczenie wysp hawajskich. Jej matka Namahana pochodziła z arystokracji i była wdową po królu Maui. Choć data urodzin Kaahumanu jest dyskusyjna, różne hawajskie stowarzyszenia kulturalne, w tym Towarzystwo Kaahumanu w honolulu, uważają, że przyszła ona na świat w jaskini 17.III.1768 r. Nadano jej imię Kahekilinui'ahumanu, po władcy Maui, Kahekili, który w tym czasie prześladował jej rodzinę. Już od urodzenia została obiecana dla Kamehymehy I. Wyszła za niego za mąż w wieku 13 lub 14 lat, dołączając do 17 lub 18 jego żon poślubionych wcześniej. Wcześnie poznała mechanizmy polityki, ponieważ dorastała na dworze królewskim. Dwa razy widziała, jak jej ojciec zabija człowieka. Piękna, o porywczym charakterze, stała się jego ulubioną żoną. Popierała go w jego wojnach prowadzonych w celu zjednoczenia Hawajów. Hawajski uczony Samuel M. Kamaku opisał ją jako "wysoką na sześć stóp, prostą i bardzo kształtną, bez skazy oraz powabną". Ważyła 300 funtów, co w tamtejszych czasach było uważane za atrakcyjne. "Jej ramiona były jak wnętrze szypułki banana, jej palce były cienkie, jej dłonie były giętkie jak trawa kukuena, łaskawa w odpowiedzi, jej policzki [były] długie i różowe jak pączek bananowca....jej włosy ciemne, faliste i delikatne, jej bardzo jasna skóra". Król podziwiał jej sprawność fizyczną - była doskonałą surferką. Królowa uwielbiała rozmawiać i flirtować, ale nie wolno było jej sypiać z innymi mężczyznami, gdyż trzeba było mieć pewność, że (ewentualne) królewskie dziecko będzie królewskiej krwi. Ciosem dla niej było to, że nie mogła mieć dzieci. Król wziął sobie na swą "świętą małżonkę" (matkę dziedzica) Keopoulani. Kaahumanu spotkała się z szorstkim odrzuceniem, choć król nadal uważał ją za swą faworytkę. W następnym roku separacji królowa wzięła sobie kochanka, z którym żyła na Oahu. Kamehameha zdobył tę wyspę i zabił swego rywala. Po pojednaniu otrzymała od niego władzę ułaskawiania przestępców, a jej ziemie zostały uznane za puuhonua, tzn. miejsce azylu, gdzie łamiący prawo mogli uniknąć kary. W 1799 r. król zadał jej kolejny cios żeniąc się z jej młodszą siostrą. To na dobre rozerwało ich emocjonalne więzi. Jednak monarcha, w dowód uznania dla mądrości Kaahumanu, dzielił się z nią władzą i uznaniem. Gdy Keopulani urodziła następcę tronu, księcia Liholiho,  Kamehameha ustanowił ją jego oficjalną kahu (opiekunką). Dostała także miejsce w Radzie Królewskiej. W związku z tym, że czuła się samotna, nawiązała romans z 19-letnim chłopcem. Jej mąż zabił go. Od tej pory małżonkowie mieszkali razem. Kaahumanu przyjmowała wraz z mężem cudzoziemców na audiencjach, ignorując tabu. Król Kamehameha Wielki zmarł 05.V.1819 r. Tego samego dnia  Kaahumanu postawiła przed Radą Wodzów nowego, 22-letniego króla Liholiho Kamehamehę II i oznajmiła, że życzeniem jej męża było, żeby dzieliła z nim władzę nad Hawajami. Zgromadzenie to zgodziło się z nią i utworzono specjalnie dla niej urząd kuhina nui (premiera). Młody król był chwiejny w podejmowaniu decyzji, a Kaahumanu stała się tym mocnym i stabilizującym filarem władzy. Jako premier umocniła zjednoczenie wysp hawajskich. Historyk Ralph Kuykendalll ceni ją jako "zaraz po Kameszemesze I najbardziej imponującą postać wśród władców Hawajów. Posiadała wysokie stanowisko i autokratyczny charakter, rządziła swym ludem, jak zauważyli ówcześni obserwatorzy, żelazną rózgą". Jednym z jej pierwszych publicznych aktów było uwolnienie hawajskich kobiet od różnych tabu, które je ograniczały. Nie wolno im było spożywać: bananów, wieprzowiny, orzechów kokosowych i pewnych gatunków ryb. Nie mogły jeść w obecności mężczyzn. W sprawie zniesienia tych zwyczajów pani premier współpracowała blisko z królową Keopulani (najwyższej rangą żony Kamehymehy I i matki młodego króla). Chciały namówić monarchę do tego, aby jadł z kobietami. Wprowadziła także inne zmiany do starego religijnego systemu tabu. 06.XI.1819 r. wraz z królem zarządziła, że wszystkie stare przybytki kultu mają zostać zniszczone. Owocem tych działań był całkowity koniec byłego już systemu tabu. Wprawdzie doszło do pewnego oporu, ale insurekcja została zdławiona w bitwie pod Kuamoo, a edykt nakazujący zniszczenie wszystkich świątyń nie został wycofany (potem nigdy już nie wystąpiono przeciwko niemu). Dokument ten otwierał drogę do szybkiego przejścia Hawajów na chrześcijaństwo. W 1820 r. przybyli tam bowiem pierwsi misjonarze (protestanccy) wysłani przez American Board of Commissioners of Foreign Missions w Bostonie. Jedyną wyspą, której Kamehameha I nigdy nie zdobył, była Kauai. Zaprzysięgła mu ona lojalność. Ale Kaahumanu obawiała się, że teraz, po śmierci tego władcy, Kauai może podjąć próbę oderwania się. Porwała więc i 09.X.1821 r. poślubiła króla tej wyspy, Kaumualii. Wyszła także za jego syna, Kealiiahonui, którego potem zwolniła na prośbę misjonarzy. W 1822 r. kuhina nui odwiedziła wszystkie wyspy na znak swojej władzy i zdolności do rządzenia. W 1822 r. król Kamehameha II wyjechał wraz z żoną i orszakiem do Anglii, a Kaahumanu została wtedy regentką w imieniu jego młodszego brata i następcy, Kauikeaouli. Gdy król i królowa zmarli w Londynie na odrę w 1824 r., monarchą został Kauikeaouli Kamehameha III. Przez następne 9 lat Kaahumanu rządziła energicznie jako kuhina nui i regentka. Przeszła ona na chrześcijaństwo w IV.1824 r., po tym, gdy początkowo próbowała zdystansować się od tej religii. Widziała korzyści wynikające z umiejętności czytania i pisania i gorąco popierała ich naukę wśród swej świty. Sama także zatrudniła prywatnego nauczyciela, który nauczył ją tych umiejętności. 05.XII.1825 r. została ochrzczona, przyjmując imię Elizabeth, a potem gorliwie pracowała na rzecz rozpowszechnienia wiary chrześcijańskiej na wyspach hawajskich. Dawała misjonarzom ziemie, aby budowali na nich kościoły i szkoły. Zwalczała prostytucję i cudzołóstwo, ale sama wzięła sobie kochanka, argumentując, że nie jest to prostytucja, gdyż ona nie jest mężatką. Nie aprobowała także żadnej konkurencyjnej wiary. Gdy katoliccy mnisi Alexis Bachelot, Abraham Armand i Patrick Short przybyli na wyspy 07.VII.1827 r., nakazała im je opuścić. Chociaż na początku spotkała się z odmową, w 1830 r. zakazała nauczania wiary katolickiej i księża została ostatecznie deportowani. Gdy w Anglii i USA w coraz większym stopniu wprowadzano zasadę separacji państwa od religii, to Kaahumanu nie widziała żadnych powodów, aby postępować w ten sam sposób na Hawajach. 26.V. 1824 r. zmarł jej drugi mąż, Kaumualii, a ona szybko zdławiła powstanie na Kauai skierowane przeciwko jej rządom. Zarządcą Kauai w swym imieniu ustanowiła swego starego przyjaciela i lojalnego służącego, Kaikioewę. W tym samym roku Kaahumanu proklamowała pierwsze skodyfikowane prawo na Hawajach, bazujące na chrześcijańskiej etyce oraz nakazujące naukę czytania i pisania dla każdego Hawajczyka. Ten kodeks praw cywilnych zabraniał morderstwa, kradzieży i walk, a także nakazywał szanowanie Dnia Pańskiego. Rok później ustanowiono zasady rozprawy przed sądem i wprowadzono inne zachodnie procedury prawne. Wynegocjowała w 1826 r. pierwszy traktat, lub "artykuły zgody", między Hawajami a USA. Kapitan Thomas ap Caterly Jones został wysłany przez prezydenta Johna Quincy Adamsa na wyspy w celu wsparcia amerykańskich pretensji skierowanych przeciwko Hawajczykom, którzy nabywali dobra od amerykańskich kupców, nigdy za nie nie płacąc. Kaahumanu zgodziła się na to, że to rząd hawajski weźmie na siebie odpowiedzialność za to i zapłaci kapitanowi Jonesowi 150 000 dolarów w drzewie sandałowym jako rekompensatę. Umowa przewidywała także, że statki amerykańskie będą mogły wchodzić do wszystkich hawajskich portów w celu wolnego i otwartego handlu. Odtąd Amerykanie mogli szukać sprawiedliwości przed hawajskimi sądami. Zdrowie Kaahumanu stale pogarszało się od 1827 r. W XII.1827 r. 3 spośród 10 przykazań (dotyczące zabójstwa, kradzieży i cudzołóstwa) zostały wprowadzone w życie pod rygorem sankcji prawnych. Wraz z tym pojawiła się potrzeba zorganizowania systemu jurysdykcyjnego. Kaahumanu osobiście przewodziła pierwszemu procesowi sądowemu jako sędzina. Potem wzięła sobie nowego kochanka, kapitana Lewisa. Uregulowała następnie kwestie związane z własnością ziemską i procedurą ustanawiania prawa. Jednocześnie twardo broniła suwerenności swego kraju, wydalając tych misjonarzy, którzy, pod przykrywką wprowadzania zasad chrześcijańskich, chcieli władzy. Krótko przed śmiercią misjonarze sporządzili dla niej kopię Nowego Testamentu po hawajsku z jej imieniem wytłoczonym na okładce. Zmarła 05.VI.1832 r. w Dolinie Manoa. Pierwsza pisana konstytucja hawajska z 1840 r. uznawała rolę kuhina nui, zwanego od tej pory oficjalnie premierem. W historii niepodległych Hawajów 5 osób sprawowało urząd premiera, z czego 4 to kobiety. Do dziś ten rekord (wśród suwerennych państw) nie został pobity.