WŁADCZYNIE 1200

Sorkaktani-beki

Była córką chana Kereitów To'oriła. Po podbiciu swego plemienia przez Czyngis-chana została żoną jego najmłodszego syna, Tołuja. Według "Sekretnej historii Mongołów" jej stryj, chan Togrul, około 1203 r. odmówił wydania jej za mąż za Dżocziego, najstarszego syna Czyngis-chana. W owym czasie chan Kereitów był od niego potężniejszy. Później Togrul próbował nawet zabić Czyngis-chana. Ten ostatni zorientował się w tych planach i w porę uciekł. Ostatecznie Kereici zaangażowali się w wojnę i Togrul został zamordowany najprawdopodobniej przez Najmanów.

Po klęsce Kereitów Jacha Gambu, jeden ze stryjów Sorkaktani-beki, pozostał wierny Czyngis-chanowi (przyłączył się do niego już w latach 90. XII wieku). Czyngis-chan pojął za żonę jedną z jego córek. W tym samym czasie Sorkaktani-beki została żoną Tołuja, jego najmłodszego syna. Ich dziećmi byli: Möngke, Kubilaj, Hulagu, Arik Borge i córka. Swoje dzieci starała się wychowywać w duchu chrześcijańskim, choć zgodnie z Jasą (prawem Wielkiej Ordy) nie mogli oni porzucić religii przodków. Największe powodzenie uzyskała tu w przypadku Arika Borge, nie mniej wszyscy synowie wykazywali sympatie prochrześcijańskie.Jak większość mongolskich kobiet w owym czasie, Sorkaktani-beki cieszyła się wysoką pozycją w swej rodzinie. Mongołki w owym czasie miały więcej praw niż ich siostry z Chin lub Europy.

W 1229 r. wielkim chanem i władcą Imperium Mongolskiego (Wielkiej Ordy) został Ugedej. "Sekretna historia Mongołów" informuje, że prawdopodobnie radził się Sorkaktani-beki w różnych sprawach i wielce sobie cenił jej zdanie. Tołuj, którego królestwo obejmowało wschodnią Mongolię i północne Chiny, zmarł w 1232 r. wieku 40 lat z powodu alkoholizmu. Władzę nad jego ziemiami objęła Sorkaktani-beki jako regentka w imieniu swoich synów. Po objęciu rządów, otaczała się doradcami Nestoriańskimi a także przedstawicielami innych podbitych przez Mongołów narodów. Ugedej zaproponował jej związek małżeński z swym synem Gujukiem, ale ona nie zgodziła się na to. Wielki chan chciał dzięki temu związkowi połączyć ich ziemie. Sorkaktani-beki wymówiła się tym, że musi skupić się przede wszystkim na wychowaniu swoich synów. W owym czasie pod swoją komendą miała prawdopodobnie około 13 000 żołenierzy.

Choć sama była analfabetką, doceniała wagę wiedzy książkowej. Każdemu ze swoich synów kazała nauczyć się innego języka z różnych obszarów Imperium. Sama była nestorianką i odnosiła się z szacunkiem do innych religii. Także jej synowie byli liberalni pod tym względem.

Po śmierci Ugedeja w 1241 r. regentką Imperium do 1246 r. była jego żona Töregene. Od śmierci swego męża Sorkaktani-beki pozostawała w umiarkowanej opozycji do rządu Ugedeja a następnie jego żony. W czasie kurułtaju (wielkiego zjazdu) w 1246 r. Töregene, wbrew woli swego zmarłego męża, wielkim chanem Mongołów uczyniła swego syna Gujuka. Zmarła w pierwszych tygodniach panowania swego syna, być może zabita z jego rozkazu. Gujuk zaczął podkopywać władzę innych kobiet ze swej rodziny: Sorkaktani-beki i Ebüskün, regentki chanatu czagatajskiego.

Tymczasem jego działania nastawiły do niego wrogo resztę rodziny. Sorkaktani-beki dyskretnie połączyła swoje siły z Batu-chanem, kuzynem Gujuka i władcą Złotej Ordy. W 1248 r. Gujuk wyruszył z armią przeciwko Batu-chanowi, ale zmarł w IV.1248 r. w trakcie wyprawy. Stało się to prawdopodobnie z powodu pijaństwa, ale znaleźli się i tacy, którzy widzieli w tym rękę Sorkaktani-beki. Jest pewne, że przekazała ona Batu-chanowi informacje o tej ekspedycji. Po śmierci Gujuka Imperium Mongolskim rządziła jako regentka jego żona Oguł Kajmysz. Nie udało jej się uczynić wielkim chanem kogoś następnego z rodu Ugedeja. Wtedy Sorkaktani-beki w porozumieniu z Batu-chanem wysunęła kandydaturę swego syna Möngkego. W 1250 r., na Syberii, Batu-chan zorganizował kurułtaj, na którym wybrano Möngkego wielkim chanem. Jego rezultat został jednak podważony z tego powodu, że odbył się on poza Mongolią. Sorkaktani-beki w 1251 r. zwołała kurułtaj na swoich ziemiach, który ochraniał swymi wojskami Berke, brat Batu-chana. Tym razem wybór Möngkego na wielkiego chana został przeprowadzony skutecznie. Sprzeciwili się temu potomkowie Ugedeja i Czagataja i próbowali zabić nowego władcę, ale to im się nie udało. Chanowa Oguł Kajmysz została utopiona na rozkaz nowego władcy. Podobna śmierć spotkała jej syna Kuczę. Sorkaktani-beki stała się potężną osobą w państwie. Zmarła w II.1252 r. W 1310 r. pośmiertnie nadano jej tytuł "cesarzowej" w trakcie ceremonii, w skład której weszła msza nestoriańska. Trzech z jej synów Möngke, Kubilaj i Arik Borge zostało wielkimi chanami (choć ten ostatni został po wojnie z Kubilajem pozbawiony tytułu). Czwarty syn Hulagu-chan podbił Iran i był załorzycielem własnej dynastii Ilchanidów.