GUBERNATORKI 1750
WŁADCZYNIE 1800

Kuini Liliha

Urodziła się w 1802 lub 1803 r. Wywodziła się ze znakomitej rodziny. Jej ojcem był Ulumaheihei Hoapili, jeden z wiernych towarzyszy króla Kamehymehy I Wielkiego, a matką kobieta-wódz (chiefess) Maui, Kalilikauoha. Jej ojczystym dziadkiem był Kame'eiamoku, jeden z wielkich wodzów Kamehymehy I i szanowany doradca, natomiast dziadkiem ze strony matki był Kahekili, wysoki wódz Maui, a potem O'ahu. Jako młoda kobieta przebywała na dworze Kamehymehy I. Znana była ze swej lojalności, siły charakteru i urody. Jej pierwszym mężem był wódz Luanu'u Kahalai'a, siostrzeniec lub bratanek (nephew) króla. Związek ten nie przetrwał próby czasu i para ta rozwiodła się. W 1824 r. poślubiła Bokiego, wysokiego wodza praktykującego medycynę. Obydwoje zbliżyli się bardzo do króla Kamehymehy II i jego małżonki, Kamehamalu. W XI.1823 r. monarcha hawajski wybrał się w podróż, aby wręczyć petycję królowi Wielkiej Brytanii Jerzemu IV z prośbą o ochronę przeciw zagranicznym ingerencjom w sprawy jego kraju. Przybył do Londynu w V.1824 r. Towarzyszyli mu: królowa Kamehamalu, Boki, Liliha i 7 innych wodzów. Zanim jednak mogli spotkać się z angielskim królem, doszło do tragedii. Członkowie ekspedycji, jedno po drugim, zapadli na odrę. Mimo wysiłków królewskich brytyjskich medyków, królowa Kamehamalu zmarła. Liliha opiekowała się nią nawet wtedy, gdy sama wyzdrowiała i czyniła to samo po jej śmierci. Zanim ciało zostało zabalsamowane, Liliha ubrała ją w tradycyjny strój i przyozdobiła lei (wieńcem?) zrobionym z angielskich kwiatów. Król Kamehameha był załamany śmiercią żony i sześć dni później poszedł w jej ślady, umierając w ramionach Lilihy. Pośród żalu i zamieszania Boki objął przywództwo nad delegacją. Na korzyść maleńkiego królestwa na Pacyfiku, przyjął kondolencje od króla Jerzego wraz z zapewnieniem statusu protektoratu brytyjskiego dla Hawajów. Po powrocie do domu Boki objął stanowisko gubernatora Oahu. W 1829 r. , obciążony długami, zorganizował wraz z innymi wodzami wyprawę na Nowe Hebrydy w celu zdobycia drzewa sandałowego. Wszystkie swoje oficjalne i osobiste obowiązki przekazał żonie: zarządzanie posiadłościami młodego króla Kamehymehy III na O'ahu, do których należały fort i port w Honolulu, fort w Waikiki, fort w Punchbowl oraz dystrykty Ko'olaupoko, Ko'olauloa i 'Ewa, wraz z ich wysoko cenionym rybołówstwem. Boki był także osobistym strażnikiem króla-chłopca, co było wielką nobilitacją. Ten zaszczyt przypadł także teraz Lilisze. Ale oprócz tego spotkali się z gniewem kuhina nui (premiera i współwładczyni) królowej Kaahumanu. Monarchini-premier nie ufała jej i oskarżała ją o to, że ma zły wpływ na króla. W 1831 r. pozbawiono ją urzędu za próbę obalenia pani premier. Po wyruszeniu jej męża w podróż pokazała Liliha dobroć swego serca. Zebrała pod swym dachem wszystkie kobiety-wodzów (chiefesses), których mężowie towarzyszyli Bokiemu. Chciała się zaopiekować nimi i ich dziećmi aż do powrotu ich mężów. Robiła to nawet po tym, gdy wiedziano już, że Boki i jego załoga zginęli na morzu. Była gubernator zmarła niespodziewanie 25.VIII.1839 r. w Honolulu. Pochowano ją w Lahaina na wyspie Maui.