Grzymisława
Urodziła się po 1190 r. Była córką księcia łuckiego Ingwara Rurykowicza i jego nieznanej z imienia żony. Około 1207 r. wyszła za mąż za Leszka Białego, księcia mazowieckiego, sandomierskiego, kujawskiego i wielkiego księcia krakowskiego. Z tego związku pochodzili błogosławiona Salomea (królowa Rusi Halickiej) i Bolesław V Wstydliwy. Tytułowała się "dutrix Cracowiae i Sandomiriae", a nawet w jednym z dokumentów "ducissa Poloniae". Mąż Grzymisławy został zamordowany 14.XI.1227 r. na zjeździe w Gąsawie. Księżna została regentką księstw krakowskiego i sandomierskiego w imieniu dwuletniego syna. Swe pretensje do opieki nad małym księciem zgłosił młodszy brat Leszka Białego, Konrad I Mazowiecki. Pragnął on zagarnąć dla siebie władzę w Krakowie. Zaprosił wdowę w III.1228 r. ma zjazd do Skaryszewa. Ta jednak nie zgodziła się oddać mu władzy. Przekazała ją wraz z opieką nad swym synem księciu wielkopolskiemu Władysławowi III Laskonogiemu. 05.V.1228 r. odbył się, na jego wezwanie, zjazd w Cieni. Brało w nim udział wyższe duchowieństwo i możni z Małopolski. Potwierdzono tam immunitety dla dóbr Kościoła. Władysław adoptował Bolesława i przyrzekł zachowanie praw i przywilejów swych nowych poddanych. Zobowiązał się także do obrony Małopolski. Grzymisława opuściła Kraków z synem i objęła rządy w księstwie sandomierskim. Latem 1228 r. wybuchła w Wielkopolsce wojna domowa. Przeciw księciu krakowskiemu zbuntował się jego bratanek Władysław Odonic. Laskonogi przekazał rządy namiestnicze księciu wrocławskiemu Henrykowi I Brodatemu. Sam wyruszył walczyć z Odonicem. Potem musiał stawić czoła najazdowi Konrada na Kraków. W 1229 r. Konrad pojmał Brodatego w trakcie wiecu w Spytkowicach. Korzystając z tego, że Laskonogi nadal walczył z Odonicem, książę mazowiecki zajął Sandomierz. Wymusił na bratowej oddanie mu ziemi sandomierskiej, którą miał rządzić od tej pory jego syn Bolesław I. Dzięki staraniom swej żony Jadwigi Henryk odzyskał wolność i w 1232 r. wyparł Konrada z Małopolski. Książę mazowiecki musiał oddać władzę nad ziemią sandomierską Grzymisławie. Na początku 1233 r. zwabił bratową i bratanka na zjazd i uwięził ich. Grzymisława została przez niego pobita i obrabowana. Trzymano ich w Czersku na Mazowszu, a potem w klasztorze benedyktynów w Sieciechowie. Wolność odzyskali jeszcze w tym samym roku dzięki Klemensowi z Ruszczy i Henrykowi Brodatemu. Z powrotem znaleźli się w Sandomierzu. Wraz z synem Grzymisława zrzekła się praw do księstwa krakowskiego na rzecz Henryka Brodatego, a ten oddał im za to we władanie ziemię sandomierską. W 1233 r., na prośbę Grzymisławy, papież Grzegorz IX wydał bullę, w której brał księżnę i jej syna pod swoją opiekę. Zagrożenie ze strony Konrada było cały czas realne i regentka wolała pozostać pod ochroną Henryka Brodatego. W latach 1235-1239 mieszkała z synem w Skale. Henryk Brodaty zmarł w 1238 r. Kolejnym księciem krakowskim i opiekunem księżnej został jego syn Henryk II Pobożny. W 1241 r. doszło do wielkiego najazdu tatarskiego na Polskę. Księżna Grzymisława z początku przebywała wtedy w Krakowie. 18.III.1241 r. rycerstwo polskie przegrało w bitwie pod Chmielnikiem. Kraków był wtedy zagrożony i Grzymisława zbiegła wraz z synem na Węgry, a potem do zamku Welehrad na Morawach. Wróciła do Polski jeszcze w 1241 r. wraz z synem i córką, która straciła w wojnie z Tatarami męża Kolomana. Sytuacja polityczna w kraju uległa całkowitej zmianie. W 1241 r., w bitwie pod Legnicą, zginął książę Henryk II. Walka o tron krakowski rozgorzała na nowo. W 1243 r. możni małopolscy rządy nad Krakowem powierzyli synowi Grzymisławy, Bolesławowi V Wstydliwemu. Od tej pory księżna wspierała go w jego działaniach politycznych i często udzielała mu rad. Zmarła w Zawichoście między 14.VI i 24.XII.1258 r. Pochowano ją w tamtejszym klasztorze franciszkanów.
Źródła:
1. Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski, Kraków 2003,
2. Marek Urbański, Poczet polskich królowych i żon władców polskich, Warszawa 2006,
3. Zbigniew Satała, Poczet polskich królowych i księżnych, Kraków 1993.