Anchcheperure Neferneferuaton (na zdjęciu Meritaton)
Anchcheperure Neferneferuaton była kobietą, która panowała jako faraon w końcu okresu amarneńskiego jako członkini XVIII dynastii. Następstwo tronu w tym czasie jest bardzo niejasne. Maneton wspomina o królowej Achencheres, "córce króla", która rządziła Egiptem przez 12 lat i jeden miesiąc. Informacja ta jest potwierdzona przez rzadki człon "robiąca wrażenie na swym mężu" (Effective for her husband), który znajduje się w egipskich zapisach. Anchcheperure Neferneferuaton panowała w 1320 lub 1332 lub 1336-1335 (wg. chronologii Rolfa Kraussa) lub 1335–1333 r. p.n.e.
Królowa ta objęła stanowisko faraona w końcu epoki amarneńskiej jako następczyni swego ojca. Podane przez Manetona imię Achencheres jest prawdopodobnie grecką formą prenomenu Anchcheperure, co wcześniej wykazali Rolf Krauss i Marc Gabolde. Maneton umieszcza jej panowanie przed pewnym Rathothisem, który miał rządzić Egiptem przez dziewięć lat. Ten władca jest identyczny prawdopodobnie z Tutanchamonem. Po usunięciu owej mylnej dekady faraon Anchcheperure Neferneferuaton rządziłaby przez 2 lata i 1 miesiąc. Poświadcza to graffiti w tebańskim grobowcu Pere (TT139). Mówi się tam o 3 roku i 3 miesiącu rządów "Anchcheperure - ukochanego przez Atona, syna Re Neferneferuatona ukochanego przez Waenre (Amenhotepa IV Echnatona)". Graffiti to zostało wykonane przez Pawaha, niższego rangą kapłana boga Amona. Nasuwa się wniosek, że nawiązała kontakt z kapłaństwem Amona jeszcze przed krótkim panowaniem Tutanchamona.
Precyzyjna identyfikacja tej faraonki pozostaje tajemnicą. Najbardziej prawdopodobnymi kandydatkami są dwie córki królowej Nefertiti i Amenhotepa IV Echnatona: Meritaton (ich najstarsza córka) i Neferneferuaton Taszerit (ich czwarta córka). Wspominane są także dwie żony Amenhotepa IV Echnatona: Nefertiti i Kija. Co do związków tej pierwszej z Anchcheperure Neferneferuaton istnieją 4 hipotezy:
1. Współpanowała z Echnatonem jako Anchcheperure Neferneferuaton aż do śmierci tego pierwszego. James P. Allen zasugerował, że Echnaton panował nad Amarną i sprawami zagranicznymi, Neferneferuaton rządziła całą resztą Egiptu.
2. Wstąpiła na tron po śmierci Echnatona jako Semenchkare albo Neferneferuaton lub po śmierci Semenchkarego jako Anchcheperure Neferneferuaton.
3. Po śmierci Echantona współpanowała z Semenchkare jako Anchcheperure Neferneferuaton.
4. Semenchkare, następca Echantona, ożenił się z księżniczką Meritaton i został koregentem, ale zmarł przed Echantonem lub krótko przed nim. Kolejny faraon, Tutanchamon, był zbyt młody, by rządzić samodzielnie. Nefertiti miałaby wtedy być regentką jako Anchcheperure Neferneferuaton.
Grobowe uszebti Nefertiti odnalezione w Amarnie w latach 80. XX wieku wskazuje, że pochowano ją jako królową-małżonkę, a nie jako faraona. Na regencję Nefertiti w imieniu Tutanchamona nie ma żadnych dowodów. Kija natomiast znika w 11. roku panowania Amenhotepa IV Echnatona.
Imię tronowe Anchcheperure jest zapisywane czasem w kobiecej postaci Anchetcheperure z żeńską formą "t". Epitet "pożądany przez Waenre (Amenhotepa IV Echnatona)" jest czasami zastępowany żeńskim członem "robiąca wrażenie na swym mężu" (Effective for her husband). To wszystko prowadzi do konkluzji, że Anchcheperure Neferneferuaton była Meritaton - żona i następczyni Semenchkare. Musi to zostać jednak udowodnione.
Rolf Krauss uważa, że pomiędzy okresem rządów Amenhotepa IV i Semenchkare Egiptem władała przez 1 rok i 1 miesiąc Meritaton. Miałyby świadczyć o tym sygnety z jej imieniem tronowym "O żywych postaciach, Re" (takie samo imię tronowe miał Semenchkare, tylko, że w męskiej formie) i przydomek "Ukochana Nefercheperure" (imię tronowe Amenhotepa IV Echnatona) lub "Ukochana "jedynego Re"". Imię Achencheres miało być utworzone od imienia tronowego Anchetcheperure. Krauss twierdzi, że Semenchkare wstąpił na tron dzięki ożenkowi z Meritaton. Królowa zmarła prawdopodobnie przed swym małżonkiem, który wtedy postanowił zawrzeć małżeństwo z jej młodszą siostrą, Anchesenpaaton (Anchesenpaamon). Nie doszło do tego wskutek przedwczesnej śmierci faraona. Nie wszyscy zgadzają się dziś z tą hipotezą.
Inną kandydatką do tej zaszczytnej funkcji jest księżniczka Neferneferuaton Taszerit, czwarta córka królowej Nefertiti i Amenhotepa IV Echnatona. Zwolennikiem tej tezy jest James P. Allen.
Ogólnie w społeczności egiptologów uznaje się za fakt, że Achencheres była kobietą-faraonem. Brytyjski egiptolog Aidan Dodson uważa, że faraonem tym była Meritaton, żona i następczyni Semenchkare. Inni uczeni utrzymują, że owa tajemnicza władczyni była silnie związana z Amenhotepem IV Echnatonem - przed swymi samodzielnymi dwuletnimi rządami mogła być jego żoną i koregentką (Nefertiti lub Kija? - przyp S.K.). W tym przypadku panowałaby między Echnatonem a Semenchkare. Wtedy ten drugi byłby bezpośrednim poprzednikiem Tutanchamona. Erik Hornung opowiada się za tym, że następcą Echnatona był Semenchkare. Po tym ostatnim miała panować Anchcheperure Neferneferuaton. Innym znanym egiptologiem opowiadającym się za "kobiecością" tej władczyni jest David Warburton.
Źródła:
1. Wikipedia,
3. Thomas Schneider, Leksykon faraonów, Warszawa-Kraków 2001,
4. Philipp Vandenberg, Nefertiti, Warszawa 2002,
5. Joyce Tyldesley, Nefertiti, Warszawa 2003,
6. Christian Jacq, Echanton i Nefertiti, Warszawa 2007.